سبزوار نیوز/محرم ،ماه ثار الله خون خدا ، ماه واقعه عظیم عاشورا ،ماه پیروزی خون بر شمشیر ، ماه حماسه و ایثار ،ماه یادآورآزادگی و آزادمردی … بار دیگر فرا رسیده و مردم شهر کهن سبزوار، دیار سربداران و شهر دیانت و تشیع در سوگ سید و سالار شهیدان سیاه پوشیده و شهر را سیه پوش کرده اند.
امسال هم مراسم سیاه پوشان به راه انداخته ، علم ها و تکیه ها به پا کرده ، لباس
سیاه و زنجیرهای خود را مهیا نموده اند و مراسم روضه ، نوحه خوانی ، سخنرانی و
تعزیه ها را در مساجد ، حسینیه ها و میادین شهر و روستاها بر پا کرده اند تا بار
دیگر نام و یاد ابا عبدالله الحسین (ع)، ۷۲ تن شهید دشت
نینوا و زینب (س) پیام آور عاشورا را زنده کنند.
‘محمد
عبداله زاده ثانی’ پژوهشگر سبزواری در گفت و گویی که در مورد پیشینه و شیوه
سوگواری در دیار کهن سبزوار در ایام محرم با وی داشتیم مراسم سوگواری این ایام را
بزرگترین’ ان. جی. اوی‘ کشور با رویکرد مذهبی
معرفی کرد و گفت: مراسم عزاداری محرم و عاشورا در تمام دوران ها به صورت خودجوش و
مردمی و بدون دخالت دولت ها اجرا می شده و می شود.
به گفته وی عزاداری حضرت
اباعبدالله (ع) در این شهرستان پیشینه و ریشه ای غنی دارد و ریشه های سوگواری این
ایام با توجه به مکتوبات موجود به زمان عزیمت امام رضا (ع) از مدینه به مرو بر می
گردد.
وی افزود: در باب سوگواری
امام حسین (ع)کتاب ها نوشته شده که از آن جمله ‘روضه الشهدا’ ملاحسین واعظ کاشفی
سبزواری به عنوان قدیمی‌ترین کتابی است که در خصوص روضه خوانی نوشته شده و سالیان
سال در این حوزه مورد استفاده قرار می‌گرفت.
‘ عبداله
زاده ‘ نگارش کتاب روضه الشهدا توسط کاشفی سبزواری و همچنین وجود چهار حسینیه
قدیمی و بزرگ در شهرسبزوار که در متون
تاریخی به آن اشاره شده را نشانه سابقه مراسم سوگواری حضرت اباعبدالله (ع) در این
شهرستان شیعی مذهب دانست و این حسینیه ها را شامل لطفعلی خان ، زرگرها ، قنادها و
قنبر سیاه معرفی کرد .
وی با اظهار اینکه سبزوار به عنوان دارالمومنین زبانزد عام و خاص
است وجود وقف نامه های قدیمی از قرن های سوم و چهارم هجری قمری برای سوگواری امام
حسین (ع) را هم خاطر نشان کرد و افزود: بعضا در
سبزوار قنوات
، املاک و دارایی های بسیار بزرگی برای تداوم حرکت بزرگداشت واقعه عظیم عاشورا وقف
بر مراسم سوگواری امام حسین (ع) شده که وقف نامه های آن مربوط به چند قرن گذشته
است.
وی شکل و نحوه سوگواری مردم
این شهرستان در عزای امام حسین (ع) را به شکل سینه زنی ، زنجیر زنی ، به راه
انداختن کاروان ها ، برپایی حلقه های حزن و اندوه ، روضه خوانی ،مراسم سیاه پوشان
، نخل گردانی و … ذکر کرد که به ویژه در دهه نخست محرم با همراهی اهالی شهرها و
روستاهای شهرستان هر یک در روزهای خاصی از این ایام برگزار می شود.
این پژوهشگر سبزواری با بیان
اینکه سبزواری ها قبل از شروع محرم با تمیز کردن مساجد و حسینیه‌ها ، شستن فرشها و
ظروف و آماده کردن روشنایی آن به استقبال این ماه می روند می گوید : نصب علم در
میدان و گذرها به معنی شروع ماه محرم است که محاسبات آن را در قدیم از روی ماه
انجام می‌داده‌اند.
وی با اشاره به بر پا داشتن
روضه خوانی زنانه و مردانه در دهه اول ماه محرم و به اوج رسیدن مراسم در تاسوعا و
عاشورا افزود: در این دهه عزاداری به صورت ویژه است صبح ها خانم ها روضه خوانی
زنانه دارند و معمولاً روحانی زن روضه خوانی می‌کند و مردها در قالب دسته‌جات
عزاداری در کوی و برزن و بیشتر در مساجد و حسینه‌ها عزاداری می‌کنند و افرادی که
نذر و نذورات دارند، نذورات خود را به مسولان هیات‌ها می‌دهند تا در مراسم استفاده
کنند.
وی در مورد چگونگی برگزاری
مراسم ‘سیاه پوشان ‘ در آستانه محرم هم گفت: معمولا در جمعه آخر ماه ذی الحجه جلسه
در مساجد ،حسینیه‌ها و تکایا توسط دسته جات عزاداری برگزار و تصمیمات لازم برای اعلام
ماه محرم صورت می‌گرفت و پس از رفت و روب اماکن عزاداری ،گروه سیاه پوشان اماکن
عمومی، حسینیه‌ها، مزارشهدا و… را سیاه پوش می‌کردند که در پارچه‌های سیاه پوشان
بیشتر اشعار ترکیب بند محتشم کاشانی استفاده می‌شد .
وی مشخص شدن میزان نذر و
نذورات هیات‌ها و نحوه اطعام عزاداران، مجاوران و مسافران روستا، بخش و شهر را از
دیگر موضوعات مطرح شده در این مراسم ذکر کرد و گفت: بعد از انجام مراسم سیاه
پوشان، دسته‌ها جهت انجام مراسم آماده می‌شوند گروهی جهت تهیه هیزم می روند، گروهی
جهت تهیه آرد و نان و گروهی مسوول پخت نان می‌شوند، گروهی قند می‌شکنند که معمولاً
کار نان پختن و قند شکستن و شست و شوی دیگ ها و ظروف را خانم ها به عهده می‌گیرند
و ظروف و دیگ هایی که بر تمام آنها وقف بر عزاداری امام حسین (ع) نقش بسته بود در
دهه اول محرم بررسی و آماده بهره برداری عزاداری می شود .
این پژوهشگر سبزواری، گریزی
به آماده سازی حسینیه قدیمی قنادهای سبزوار برای
ایام محرم زد و گفت: در این حسینیه به عنوان مکانی که استطاعت مهمانداری عزادارن
اباعبدالله را دارد مراسم سیاه پوشان را در اول محرم برگزار می کنند.
وی گفت: در این حسینیه چادری
چند تکه که پارچه آن از اصفهان ، کاشان و یزد آورده شده وجود دارد که مزین به
اشعاری در مضامین عاشورا و تصاویر شیر ،جقه و … است و حیاط مرکزی حسینیه با این
چادر پوشش می شود.
وی روکش کردن حیاط مرکزی
حسینیه ها را به دلیل در گردش بودن سال مذهبی درون سال ملی ما ایرانیان ذکر کرد و
افزود: از آنجا که در سالهای مختلف ایام محرم با فصول مختلف سال مصادف می شده به
این طریق سوگواران را از گرما و سرمای هوا حفظ می کردند.
‘عبداله
زاده’ به بیان رسوم سبزواری ها در روز تاسوعای حسینی نیز پرداخت و گفت: در این روز
مردم از صبح گروه گروه یا تک تک از کوی و برزن خارج می‌شوند و به سمت حسینیه‌ها و
مساجد می‌آیند تا به دسته عزاداری خود بپیوندند و پس از اینکه دسته کامل می شود
طبالان، بر طبل می‌کوبند تا گروه گرد هم جمع شوند.
وی با اشاره به چیدمان عزاداران
در قالب هیات های عزاداری ( دسته ها ) ،افزود: بیرق و پرچم در جلو دسته قرار می‌گیرد،
سپس علم ( که البته در سال های اخیرحمل آن ممنوع شده )
بعد از آن نوحه خوان، در مرکز و میاندار و سپس افراد
تماماً سیاه پوش به ترتیب قد از بزرگ تا کوچک به طور موازی در دو ستون با فاصله
قرار می‌گیرند و ابتدا زنجیرزنان سپس سینه‌زنان و بعد پسرها و کوچکترها و سپس زنان
به دنبال دسته حرکت می کنند.
وی ادامه داد: گروهی موظفند
اسپند دود کرده و چاووشی کنند پرچم های سیاه و سبز به نشانه عزاداری ابا عبدا… الحسین (ع) به اهتزاز در می‌آیند و
پرچمداران با حرکتها ی مایل پرچم ها فضا را پر می‌کنند تا خشوع و خضوع دسته را بر
عزاداران تعیین کنند در مسیر ذبح گوسفندان توسط مردمی که نذر و نذورات داشته اند
صورت می گیرد و عزاداران در روستاها به سمت مسجد اصلی حرکت و سپس به سمت قبرستان
عمومی روستا و مزار شهدا می روند به هنگام ظهر نماز بر پا می‌کنند و عزاداری با
اطعام عزاداران به پایان می‌رسد در این روز شبیه خوانی حضرت ابوالفضل و علی اکبر را
هم نمایش می‌دهند.
وی در مورد مراسم روز عاشورا
هم گفت: در این روز شبیه خوانی امام حسین صورت می‌گیرد ابتدا روضه خوانی است و سپس
افراد در دسته شمر با لباس قرمز حاضر می‌شوند و حسینیان با لباسی سیاه و سبز دایره
وار گرد میدان تعزیه را در بر می‌گیرند تا ظهر شبیه خوانی ادامه دارد سپس خیمه‌ها
به آتش کشیده می شود و به سمت برپائی نماز می‌روند و شب را شام غریبان می‌خوانند.
وی افزود: در ظهر عاشورا در
غالب شهر و روستاهای سبزوار در منازل و
مساجد مردم را اطعام می کنند و تمام هیات‌ها و مردم حتی به همراه میهمانان خود
بدون نیاز به دعوت در این سفره اطعام( خرج ) حاضر و از غذای نذر امام حسین (ع)
تناور می کنند.
وی یادآور شد: در این روز
کار و کسب ، اصلاح وحمام و… تعطیل است تا مردم بدین وسیله خود را در سوگ و غم و اندوه
امام حسین (ع) سرور و سالار شهیدان شریک بدانند.
این پژوهشگر سبزواری اجرای
مراسم ‘نخل گردانی’ در ظهر روز عاشورا را که هم اکنون هم در روستاهایی از جمله
ایزی و مزینان سبزوار اجرا می شود را رسم قدیمی دیگری معرفی کرد و
گفت: این نخل استعاره از شهدای صحرای کربلا و مصائب روز عاشورا است که بر شانه
افراد قرار گرفته و در مسیر خاصی چرخانده می شود .
وی با بیان اینکه در روز
یازدهم محرم ‘شبیه‘ (تعزیه
) کاروان اسرا را اجرا می کنند، گفت: در این شبیه قافله‌هایی که اسرا را زنجیر
بسته به شام می‌برد ، آزار اسرا در بین راه توسط هروله که لباسی به رنگ قرمز بر تن
کرده و نیز همراهی شیری که به کمک یاران امام حسین (ع)
می‌آید نمایش داده می شودکه این آئین های خاص هنوز هم در سبزوار اجرا می شود و
مراسم سوگواری این روز در واقع وداع با عاشوراست.
وی در مورد رسم سقایی در
سبزوار می گوید : سقّا به عنوان کسی است
که وظیفه آب دادن گروه و افراد را به عهده دارد از دید ملاحسین واعظ کاشفی نویسنده
کتاب فتوت نامه سلطانی باید آداب سقایی شامل ۱۰ مورد از جمله طهارت بدن و طهارت
نفسانی داشته ، آب حلال بدهد، سخت رو و سخنگو نباشد، بی اذن صاحب مجلسی وارد نشود
و… را داشته باشد.
وی ادامه داد: در مسیر هیات های عزاداری خمره‌هایی می‌گذاشته‌اند
که عزاداران از آب آنها استفاده کنند و سقا فقط به زنجیر زنان و سینه زنان و گروه
عزاداری آب می‌داده است.
عبداله زاده با اشاره به
رونق تعزیه امام حسین(ع) در تمام روستاهای سبزوار دهه اول محرم گفت : شبیه خوانی در روز عاشورا و
تاسوعا بوده که در روز تاسوعا شبیه حضرت ابوالفضل (ع) و علی اکبر (ع) و در روز
عاشورا شبیه امام حسین (ع) را برگزار و تمام مردم سیاه پوش می‌کرده اند.
این پژوهشگر سبزواری با
اشاره به سابقه دیرینه هیات های مذهبی سبزوار از جمله هیات ابوالفضلی این شهر می گوید: در
تاریخ بیهق که به وقایع قرون پنج و شش هجری پرداخته شده به مراسم سوگواری هیات های
مذهبی اشاره شده است .
وی با اظهار اینکه امروز
سوگواری مردم شهر سبزوار در قالب هیات های مذهبی (دسته های زنجیر زنی و سینه زنی )
از خیابان های مختلف سطح شهر به سمت چهار راه شهدا ادامه یافته و در مقابل مسجد
جامع این شهر خاتمه می یابد برخی از آسیب های مراسم سوگواری را مورد اشاره قرار
داد.
وی گفت: متاسفانه هر چه ایام
می گذرد این مراسمات در برخی موارد رنگ ریا و تظاهر به خود گرفته و گاها با دچار
شدن به مسائل حاشیه ای و خرافات و نیز تقلید کورکورانه در اجرای آن از فلسفه اصلی
خود دور می شود .
وی با تاکید بر اینکه امروز
باید بیشتر به انگیزه قیام امام حسین (ع) ، اصل و اساس عاشورا ، چرایی گریه بر
امام حسین (ع)و یارانشان و … پرداخته شود، گفت: به ویژه کودکان باید با این
مسائل اشنا و با سوگواری اباعبدالله (ع)با شیوه های درست مانوس شوند.
این سایت در قبال این مطالب مسؤلیتی ندارد.
