مسمـومیتـها و نحوه مواجه با آنها

مسمـومیتـها و نحوه مواجه با آنها

 

سبزوار نیوز / سـم به ماده ای گفته می شود که پس از ورود مقادیر نسبتا کمی از آن به بدن ، باعث اختلال در عملکرد طبیعی بدن شده یا باعث تخریب بافتهای بدن و مرگ میگردد.

راههای ورود سم به بدن عبارتند از

۱گوارشی : زمانی روی میدهد که سم از طریق دهان
وارد شده و بوسیله دستگاه گوارش جذب شود
.

۲تنفسی : زمانی که سم از طریق دهان یا بینی
وارد شده و بوسیله مخاط دستگاه تنفس جذب شود
.

۳تماسی : زمانی روی میدهد که سم از طریق تماس
با پوست سالم واردشده و بوسیله دستگاه گردش خون انتشار یابد
.

۴ترزیقی : زمانی روی میدهد که سم از طریق پارگی
در پوست وارد شده و بوسیله گردش خون در بدن انتشار یابد
.

مسمومیتهای ترزیقی در نتیجه گزش حشرات ، مارگزیدگی
یا ترزیق بوسیله سوزن روی می دهد

**مسمومیتهای گوارشی

مسمومیتهای گوارشی شایع ترین نوع مسمومیت
هستند . این مسمومیت می تواند ناشی از مصرف غذای فاسد شده ، مصرف داروی اشتباه و یا
زیاد از حد خوردن دارو به قصد خودکشی و … می باشد
.

کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر مسمومیت
اتفاقی قرار میگیرند و مسمومیت در کودکان بعلت مصرف مواد شیمیایی خطرناک مانند نفت
، مواد پاک کننده ، دارو و … بیشتر است
.

**علائم کلی مسمومیت گوارشی

۱-
دردهای
شکمی۲-
تهوع
– استفراغ،
۳استنشاق بوی ماده مصرف شده از دهان ۴- خواب آلودگی،۵اختلال
و ضعف تنفس و گردش خون،
۶بیهوش

 بعضی
از علائم بستگی به ماده مصرف شده و نحوه تاثیر آن دارد . برای مثال استفاده از مواد
مخدر کاهش و وقفه تنفس ، تنگی مردمک چشم و خشکی دهان را در پی دارد
.در حالیکه استفاده از داروهای محرک باعث هیجان,
توهم, تعریق فراوان ، افزایش تنفس و ضربان قلب و تشنج می شود
.در
مسمومیت با الکل به علت مصرف بیش از حد ، علائمی چون استشمام بوی الکل از تنفس بیمار
، تهوع و استفراغ, تنفس عمیق ، نبض پر درمراحل ابتدایی و تنفس کم عمق و نبض تند در
مراحل پیشرفته دیده می شود و حتی بعلت تاثیر الکل در سیستم عصبی فرد ، تعادل رفتاری
و شخصیتی و تفکر فرد از بین رفته و ممکن است به دیگران یا خود آسیب برساند
.در مسمومیت با اسید و قلیاها که بصورت تصادفی
یا به قصد خودکشی استفاده میشوند ، وجود نواحی سوخته در اطراف صورت ، دهان و حلق ،
استفراغ و اسهال خونی ، درد وسوزش شدید در مجرای گوارش و یا مشکلات تنفس و انسداد راه
هوایی از علائم این مسمومیت است
.

**
اگر فرد مسموم هوشیار است,  از او پرسش کنید

۱who  نام
، سن ، جنس فرد ؟

۲what  نوع
ماده سمی بلع شده ؟

۳–  how
much
مقدار مصرف شده چه میزان است ؟

۴how  شرایط
مسمومیت به چه صورت است ؟

۵when  زمان
اتفاق افتادن مسمومیت ؟

نکتـه:اگر
لبهای سوخته مشاهده شد ، احتمال مسمومیت با مواد سوزاننده می باشد که چندین جرعه آب
سرد یا شیر به او بدهید
.

در صورتی که لباسهای فرد مسموم  به وسیله مواد سوزاننده سوخته باشد .اگر فرد مسموم بیهوش است ,او را ارزیابی کنید
هر
۲ تا
۳ دقیقه
تنفس و نبض او را بررسی کنید و ارجاع دهید
.

**اقدامات کلی در برخورد با مسمومیت گوارشی

در این نوع مسمومیت ها بعد از ارزیابی وضعیت
فعالیت دستگاههای حیاتی ( تنفس وقلب ) ، اقدامات کلی سه مرحله است
:

۱تشخیص نوع سم

۲رقیق کردن سم

۳خارج کردن سم از معده

۴تشخیص نوع سم : همانطور که قبلا هم اشاره
شد در صورت هوشیار بودن مسموم سوالاتی پرسیده میشود و با بررسی محیط اطراف و علائم
مشاهده شده نوع سم را تشخیص میدهد
.

۵رقیق کردن سم : با رقیق کردن سم میتوان از
اثرات ناخواسته و سود بسیاری از سموم جلوگیری کرد . چند لیوان آب نمک ولرم باعث به
تعویق انداختن جذب سم از معده میشود و در صورت موجود بودن شربت ایپکاک
ipecac علاوه بر آب چند قاشق از این
شربت میدهیم
.

۶خارج کردن سم از دستگاه گوارش: استفاده از
محلول آب نمک ، یا آب به همراه چند قاشق شربت ایپکاک در مدت کوتاهی باعث ایجاد تهوع
و استفراغ می گردد
.

برای تسریع در دفع مواد از معده در حالیکه
مصدوم در حالت نشسته است و سرش به سمت جلو و پایین است با تحریک انتهای گلو با انگشت
، وی را وادار به استفراغ می کنیم و سپس با آرام کردن مصدوم او را به نزدیکترین مرکزدرمانی
ارجاع می دهیم .
۰۰

نکات مهـم

۱از دادن آب نمک برای کودکان بپرهیزید ، زیرا
این عمل بسیار خطرناک بوده و باعث مرگ در کودکان در اثر خفگی ناشی از استفراغ میشود
.

۲در صورتی که مسمومیت در اثر مصرف مواد اسیدی
، قلیایی ، فراورده های نفتی یا مواد سوزاننده یا مواد پاک کننده و شوینده ها باشد
به هیچ عنوان عمل رقیق کردن و وادارکردن به استفراغ را انجام ندهید
.

چون در صورت استفراغ این مواد ممکن است مری
مجددا آسیب ببیند و یا با آسپیره شدن به داخل راه هوایی باعث آسیب مخاط ، تورم و انسداد
راههایی هوایی گردد
.

۳در افراد بیهوش ، افرادی که تشنج کرده ، بیمارانی
که سابقه ناراحتی قلبی دارند و زنان باردار عمل وادار کردن به استفراغ را نباید انجام
دهید
.

مسمومیت گوارش میکروبی

بوتولیسم

تشخیص سریع این بیماری و مراقبت لازم آن موجب
حفظ حیات فرد مسموم خواهد شد هر چند این نوع مسمومیت نادر است اما در
۶۰ درصد
موارد به مرگ می انجامد
.

این سم که از باکتری کلستریدیوم بوتولوئید
ترشح می شود ، مانع از ارسال پیامهای عصبی از اعصاب محیطی به عضلات می گردد و به ضعف
شدید ، فلج و مرگ

می انجامد . متاسفانه این سم هیچ طعم و مزه
ای ندارد
.

نشانه های بیماری معمولا تا ۲۴ ساعت
پس از مصرف سم ظاهر نمی شود

و پس از آن نشانه ها و علائم زیر به ترتیب
و بتدریج آغاز می گردند
:

۱خشکی دهان                 ۳- عدم تطابق در چشم و دو بینی

 ۲گلودرد                             ۴- خستگی شدید

 ۵اشکال
در صحبت کردن و بلع         
۶- فلج عضلات تنفسی

 ۷فلج                              ۸- از بین رفتن رفلکس های بدن

۹محدودیت حرکات چشم    ۱۰- اختلال
شدید تنفسی

۱۱مردمک های گشاد

منبع اصلی سم برتولیسم ، غذای کنسرو شده تاریخ
گذشته است که قبل از مصرف خوب حرارت ندیده اند
. اما به تازگی مشاهده شده که
۲۴
درصد موارد گزارش شده ناشی از غذاهای رستورانی بوده اند .

اقدامات و کمک های اولیه

۱وادار کردن به استفراغ

۲دادن اکسیژن با فشار زیاد در صورت شک به فلج
عضلات تنفسی

۳دادن سفیده تخم مرغ

۴رسانیدن بیمار به مرکز درمانی

۵تجویز ضد سم توسط پزشک

**مسمومیت های تنفسی

سموم تنفسی موادی سمی هستند که از طریق مجاری
تنفسی وارد شده و از ریه ها جذب بدن می شوند . بیشتر مسمومیت های تنفسی ناشی از دود
آتش سوزی میباشد . سم به سرعت جذب بدن شده و معمولا عواقب خوبی ندارد
.

منابع اصلی مسمومیتهای تنفسی عبارتند از :

۱گازهای منو اکسید کربن co : گاز اصلی متصاعد شده از اگزوز
اتومبیل وکرسی است ، در زنبورداری برای کشتن زنبور بکار می رود

۲گازهای دی اکسیدکربن  : در صنعت ایجاد میشود و در عمق چاه وجود دارد
.
۳- گاز
کلر : در استخر ها بکار می رود
.

۴گاز آمونیاک : گازهای صنعتی

۵گازهای بیهوشی ۶گاز
دی اکسید سولفور :در صنایع یخ سازی بکار میرود و در چاهها نیز وجود دارد
.

 علائم
و نشانه های عمومی مسمومیت تنفسی
:

۱سر درد شدید                      ۶-  اشک
ریزش و سوختگی چشم

۲تهوع و استفراغ                   ۷- سوختگی گلو و سینه و پوست صورت

۳سرفه ، تنفس صدادار         ۸- سیانوز ( کبودی )

۴تنگی نفس                            ۹- گیجی و منگی

۵درد قفسه سینه                 ۱۰- اختلال در هوشیاری و بیهوشی

اقدامات و کمک های اولیه

شل نمودن یقه و کمربند
و باز نگه داشتن راه هوایی

در مسمومیت های تنفسی
، باید فوراً اکسیژن
۱۰۰درصد
داده شود ( با توجه به دستورالعمل استفاده از کپسول اکسیژن)

انتقال سریع مصدوم به
مرکز

 مسمومیت
های تماسی

این نوع مسمومیت زمانی روی می دهد که ماده
سمی از طریق پوست وارد بدن شود و از طریق دستگاه گردش خون در سراسر بدن توزیع گردد
. حشره کشها و سموم

صنعتی دو نوع شایع از سمومی هستند که از طریق
پوست قابل جذب می باشند

همچنین گیاهان بسیاری وجود دارند ( نظیر گزنه
، پیچک , سماق و غیره ) که در صورت تماس با پوست واکنشهای شدید حساسیتی ایجاد می کنند
که این واکنشها می توانند در کل بدن نیزمنتشر شوند
.

علائم و نشانه های عمومی مسمومیت های تماسی

۱التهاب یا قرمزی پوست               ۶- گیجی و منگی

۲سوختگی شیمیایی                        ۷- شوک

۳بثورات جلدی                       ۸- تجمع آب در پوست و ظهور تاول

۴خارش             ۹- سایر علائم و نشانه های عمومی
مسمومیتها
   

۵تهوع و استفراغ

که این علائم و  نشانه ها در مسمومیت تماس گیاهی سه دسته هستند

۱علائم خفیف : خارش خفیف

۲علائم خفیف تا متوسط : خارش و قرمزی

۳علائم متوسط : خارش ، قرمزی ، تورم

۴علائم شدید : خارش ، قرمزی ، تاول و تورم

 اقدامات
و کمکهای اولیه در مسمومیت تماسی

شستشوی پوست با مقادیر
زیاد آب حداقل به مدت
۲۰
دقیقه

در حین شستشوی پوست ،
لباس و یا جواهر آلات را در آورید

شستشوی محل با آب و صابون

انتقال مصدوم با مرکز
درمانی

مسمومیت های تزریقی

پس از مسمومیت های گوارشی ، مسمومیتهای ترزیقی
دومین عامل مسمومیتها به شمار می آیند
.

چهار عامل عمده برای آن وجود دارد

۱مسمومیت ترزیقی در اثر ترزیق دارو به بدن

۲گاز گرفتگی حیوانات

۳مار گزیدگی

۴گزش حشرات

۱–  مسمومیت
ترزیقی در اثر ترزیق دارو به بدن

ترزیق بعضی از داروها به طریق مختلف, خواه
داخل وریدی
  IV، داخل عضلانی ( IM ) ، زیر
جلدی
(SC) ، داخل
جلدی
(ID) , میتواند
علائم و واکنشهای حساسیتی را ایجاد کند . همچنین برخی از افراد نیز به داروهای خاصی
حساسیت دارند
.

 نشانه
ها و علائم اصلی به صورت شوک حساسیتی یا آنافیلاکتیک بروز می کند
.

 

علائم و نشانه های عمده شوک آنافیلاکتیک در
اثرترزیق داروها

۱خارش در سراسر بدن

۲تورم

۳ضعف عمومی

۴بیهوشی

۵نبض و تنفس نا منظم

 اقدامات
و کمک های اولیه در مسمومیت ترزیقی داروها

مانند کمک های اولیه شوک آنافیلاکتیک بوده
که در فصل مربوطه توضیح داده شده است
.

۲گاز گرفتگی حیوانات  

گاز گرفتن حیوانات یا انسان باعث دریدگی پوست
و عفونت بسیار شدید میشود . گاز گرفتگی حیوانات وحشی مثل روباه، گرگ ، سگ و راکون میتواند
باعث انتقال ویروس هاری گردد و در صورت عدم رسیدگی و مراقبت پزشکی به مرگ می انجامد
.

گاز گرفتگی انسان نیز باعث انتقال میکروبهای
زیادی از دهان به پوست و همچنین انتقال کزاز می شود
.

اقدامات

۱در صورت در دسترس بودن دستکش یکبار مصرف بپوشید
، زخم را با دقت با صابون و آب گرم بشوئید تا خطر عفونت به حداقل برسد

۲با سواپ گازدار ، آهسته آهسته خشک کنید و
پانسمان چسب دار ( چسب زخم ) یا پوشش استریل کوچک زخم را بپوشانید
.

۳جهت انجام اقدامات بعدی او را به مرکز بهداشتی
درمانی ارجاع فوری دهید و در صورت امکان تلفنی پزشک و کاردان مرکز را مطلع نمائید
.

 نکتـه
:در مورد سابقه واکسیناسیون کزاز سوال کنید
.

مورد خاص :زخم عمقی

 در
صورتی که زخم عمقی بود و خونریزی داشت ، با فشار مستقیم و بلند کردن قسمت آسیب دیده
خونریزی را کنترل کنید. با یک بالشتک نرم یا پوشش استریل و باند, زخم را در جای خود
محکم ببندید تا خونریزی کنترل شود و بعد شرایط ارجاع را فراهم آورید
.

۳مارگزیدگی

سالیانه در جهان حدود ۵۰۰۰۰ نفر
به دلیل مار گزیدگی می میرند
.

دو نوع مار اصلی سمی و غیر سمی وجود دارد
، که مارهای سمی در نقاط مرکزی و کویری ایران وجود دارد و بعضی از آنها بسیار خطرناک
و سم آنها کشنده است
.

مارهای سمی چند خصیصه زیر را دارند ( در صورت
امکان سمی یا غیر سمی بودن مار تشخیص داده شود
)
.

۱سر مثلثی شکل یا سر مسطحی که از گردن پهن
تر باشد
.

۲مردمکهای باریک دراز ( مثل چشم گربه )

۳لکه رنگی حساس به حرارت بین چشم و سوراخ دهان

۴طول کوتاهتر

۵رنگهای متفاوت

مارهای سمی از دندانهای نیش خود برای ترزیق
سم استفاده می کنند
.

داخل این دندان مثل سر سوزن خالی بوده و مجرای
داخل آن به کیسه زهر راه دارد . هر چند هفته یکبار این دو دندان می افتند و به وسیله
دندان جدیدی جایگزین می گردد
.

کیسه زهر که در سر مار و پشت گوش داخلی قرار
دارد با انقباض و فشار وارد آمده دراثر گزش ، فشرده شده و زهر از طریق مجرای داخل دندان
نیش به داخل بدن مصدوم ترزیق می شود
.

علائم و نشانه های مار گزیدگی  (با توجه به گونه مارها )

یک جفت علامت سوراخ شدگی

درد ، قرمزی و تورم شدید
در محل نیش

تهوع و استفراغ

اختلال بینایی

افزایش بزاق و عرق کردن

تنفس سخت که در موارد
شدید ممکن است تنفس متوقف شود

اقدامات و کمک های اولیه در مار گزیدگی

۱بیمار را آرام کنید و کمک کنید تا دراز بکشد .

۲محل گزیدگی را با آب و صابون با ملایمت شستشو
دهید وبا سوپ های تمیز آهسته آهسته خشک کنید

.        

۳استفاده از باند محدود کننده در ۳ سانتی
متری بالای محل گزش الزامی است و با استفاده از باند مثلثی ناحیه آسیب دیده را بیحرکت
کنید
.            

نکتـه

هرگز از تورنیکه یا گارو برای بستن زخم استفاده
نکنید ، چون سرخرگها نیز بسته می شوند و بافتهای دورتر از محل گزش آسیب خواهند دید
.

باند محدود کننده

 باندی
است پهن که به حدی سفت بسته می شود که یک مداد یا انگشت بتواند به زیر آن رفته و موجب
بستن سیاهرگها شود . چون سیاهرگها خون را به قلب برده و از آنجا سم در تمام بدن انتشار
می یابد
.

تنها درمان موثر مارگزیدگی ، تجویز ضد سم
آن در بیمارستا ن است
.

در مارگزیدگی می توان از روشهای بستن باند
محدود کننده , نیشتر زدن و ساکشن

 (مکش
سم) استفاده کرد مشروط بر اینکه از زمان مارگزیدگی بیش از یک ساعت نگذشته باشد و این
عمل مکش سم بیش از
۳۰
دقیقه به طول نیانجامد .

خط برش در حین نیشتر زدن باید به صورت عرضی
( نه ضربدری ) و بر روی محل ترزیق سم باشد

.

عمق نیشتر نیز بایست با اندازه ثلث فاصله
بین دو نیش مار باشد
.

چون عموماً ضد سم در دسترس نیست ، ترزیق این
نفرین یک هزارم به مصدوم توصیه می شود
.

۴) گزش حشرات: بیشترین گونه جانوری دنیا حشرات
هستند و به همین ترتیب تعداد حشراتی که انسان را می گزند ، محدود نیست
.

از جمله مهمترین این حشرات میتوان از زنبور
عسل ، زنبور قرمز ، زنبور درشت ، مورچه آتشین ، عنکبوت و عقرب نام برد . برخلاف مارگزیدگی
در گزش حشرات محل گزش تنها یک نقطه می باشد
.

 

نشانه ها و علائم گزش زنبور عسل ، زنبور قرمز
، زنبور درشت ، و مورچه آتشین
:

۱–  درد
ناگهانی            
۶- خس خس سینه

۲–  قرمزی                             ۷- تغییر رنگ پوست

۳–  خارش                         ۸- اشکال تنفس

۴–  کهیر                                ۹- بیهوش

۵–       تورم                          ۱۰- شوک آنافیلاکتیک

تنها عنکبوتی که قادر به گزش است ، بیوه سیاه
ماده نام دارد . این حشره با بدن سیاه دارای یک لکه قرمز یا زرد رنگی روی شکمش می باشد
.

نشانه ها و علائم گزش عنکبوت سیاه  بیوه

۱احساس درد شدید که محل آن گنگ می باشد .

۲دو محل قرمز رنگ گزش کوچک و بسیار نزدیک هم

۳سفتی و گرفتگی عضلات خصوصاً در صورت گزش شکم
یا پشت مصدوم

۴سردرد ، لرز ، تب ، تعریق شدید ، تهوع و استفراغ .

 اقدامات
و کمک های اولیه

۱ABC بررسی
کرده و اقدام لازم را بعمل آورید
.

۲در صورت بروز شوک را درمان کنید .

۳محل را با کیسه آب یخ سرد نمائید . ( مراقب
یخ زدگی پوست باشید
. )

۴نیش حشره که در پوست جا مانده را با انبرک
نوک تیز خارج کنید
.

۵از پماد کالامین استفاده کنید و در صورت بروز
علائم شدید شوک آنافیلاکتیک ، مصدوم را منتقل نمائید
.

عقرب

بیشتر عقربهای سمی ایران در مناطق نزدیک کویر
نظیر کاشان زندگی می کنند . شدت گزیدگی بسته به میزان سم تزریق شده دارد . بیش از
۹۰ درصد
گزش عقرب در دست روی می دهد و کودکان بیشترین افراد در معرض عقرب زدگی هستند
.

 

نشانه ها و علا ئم عقرب زدگی

 

۱درد سوزاننده محل گزیدگی                 ۶- بیقراری و اضطراب

۲تورم در حالت پیشرفت                       ۷- آبریزش از دهان

۳تغییر رنگ محل گزش                        ۸- اختلال هوشیاری

۴تهوع و استفراغ                            ۹- بی اختیاری ادرار و مدفوع

۵بی حسی و گزگز انگشتان                   ۱۰- تشنج

اقدامات و کمک های اولیه

۱مصدوم را به پشت بخوابانید و تا سه سانتی
متر بالای محل گزش را با باند محدود کننده ببندید
.

۲محل را با کیسه آب یخ سرد کنید . هرگز یخ
را روی پوست قرار ندهید
.

۳در صورت بروز شوک را درمان کنید .

۴- مصدوم
را ارجاع دهید .

مسلم فائق نیا کارشناس مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی اورژانس ۱۱۵ سبزوار

این سایت در قبال این مطالب مسؤلیتی ندارد.

لینک منبع خبر

مطالب مرتبط

نظر بدهید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.