سبزوار نیوز / سـم به ماده ای گفته می شود که پس از ورود مقادیر نسبتا کمی از آن به بدن ، باعث اختلال در عملکرد طبیعی بدن شده یا باعث تخریب بافتهای بدن و مرگ میگردد.
۱–گوارشی : زمانی روی میدهد که سم از طریق دهان
وارد شده و بوسیله دستگاه گوارش جذب شود .
۲–تنفسی : زمانی که سم از طریق دهان یا بینی
وارد شده و بوسیله مخاط دستگاه تنفس جذب شود .
۳–تماسی : زمانی روی میدهد که سم از طریق تماس
با پوست سالم واردشده و بوسیله دستگاه گردش خون انتشار یابد .
۴–ترزیقی : زمانی روی میدهد که سم از طریق پارگی
در پوست وارد شده و بوسیله گردش خون در بدن انتشار یابد .
مسمومیتهای ترزیقی در نتیجه گزش حشرات ، مارگزیدگی
یا ترزیق بوسیله سوزن روی می دهد
**مسمومیتهای گوارشی
مسمومیتهای گوارشی شایع ترین نوع مسمومیت
هستند . این مسمومیت می تواند ناشی از مصرف غذای فاسد شده ، مصرف داروی اشتباه و یا
زیاد از حد خوردن دارو به قصد خودکشی و … می باشد .
کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر مسمومیت
اتفاقی قرار میگیرند و مسمومیت در کودکان بعلت مصرف مواد شیمیایی خطرناک مانند نفت
، مواد پاک کننده ، دارو و … بیشتر است .
**علائم کلی مسمومیت گوارشی
۱-
دردهای
شکمی۲- تهوع
– استفراغ،۳– استنشاق بوی ماده مصرف شده از دهان ۴- خواب آلودگی،۵– اختلال
و ضعف تنفس و گردش خون، ۶– بیهوش
بعضی
از علائم بستگی به ماده مصرف شده و نحوه تاثیر آن دارد . برای مثال استفاده از مواد
مخدر کاهش و وقفه تنفس ، تنگی مردمک چشم و خشکی دهان را در پی دارد .در حالیکه استفاده از داروهای محرک باعث هیجان,
توهم, تعریق فراوان ، افزایش تنفس و ضربان قلب و تشنج می شود .در
مسمومیت با الکل به علت مصرف بیش از حد ، علائمی چون استشمام بوی الکل از تنفس بیمار
، تهوع و استفراغ, تنفس عمیق ، نبض پر درمراحل ابتدایی و تنفس کم عمق و نبض تند در
مراحل پیشرفته دیده می شود و حتی بعلت تاثیر الکل در سیستم عصبی فرد ، تعادل رفتاری
و شخصیتی و تفکر فرد از بین رفته و ممکن است به دیگران یا خود آسیب برساند .در مسمومیت با اسید و قلیاها که بصورت تصادفی
یا به قصد خودکشی استفاده میشوند ، وجود نواحی سوخته در اطراف صورت ، دهان و حلق ،
استفراغ و اسهال خونی ، درد وسوزش شدید در مجرای گوارش و یا مشکلات تنفس و انسداد راه
هوایی از علائم این مسمومیت است .
**
اگر فرد مسموم هوشیار است, از او پرسش کنید
۱–who نام
، سن ، جنس فرد ؟
۲–what نوع
ماده سمی بلع شده ؟
۳– how
much مقدار مصرف شده چه میزان است ؟
۴–how شرایط
مسمومیت به چه صورت است ؟
۵–when زمان
اتفاق افتادن مسمومیت ؟
نکتـه:اگر
لبهای سوخته مشاهده شد ، احتمال مسمومیت با مواد سوزاننده می باشد که چندین جرعه آب
سرد یا شیر به او بدهید .
در صورتی که لباسهای فرد مسموم به وسیله مواد سوزاننده سوخته باشد .اگر فرد مسموم بیهوش است ,او را ارزیابی کنید
هر ۲ تا
۳ دقیقه
تنفس و نبض او را بررسی کنید و ارجاع دهید .
**اقدامات کلی در برخورد با مسمومیت گوارشی
در این نوع مسمومیت ها بعد از ارزیابی وضعیت
فعالیت دستگاههای حیاتی ( تنفس وقلب ) ، اقدامات کلی سه مرحله است :
۱–تشخیص نوع سم
۲–رقیق کردن سم
۳–خارج کردن سم از معده
۴–تشخیص نوع سم : همانطور که قبلا هم اشاره
شد در صورت هوشیار بودن مسموم سوالاتی پرسیده میشود و با بررسی محیط اطراف و علائم
مشاهده شده نوع سم را تشخیص میدهد .
۵–رقیق کردن سم : با رقیق کردن سم میتوان از
اثرات ناخواسته و سود بسیاری از سموم جلوگیری کرد . چند لیوان آب نمک ولرم باعث به
تعویق انداختن جذب سم از معده میشود و در صورت موجود بودن شربت ایپکاک ipecac علاوه بر آب چند قاشق از این
شربت میدهیم .
۶– خارج کردن سم از دستگاه گوارش: استفاده از
محلول آب نمک ، یا آب به همراه چند قاشق شربت ایپکاک در مدت کوتاهی باعث ایجاد تهوع
و استفراغ می گردد .
برای تسریع در دفع مواد از معده در حالیکه
مصدوم در حالت نشسته است و سرش به سمت جلو و پایین است با تحریک انتهای گلو با انگشت
، وی را وادار به استفراغ می کنیم و سپس با آرام کردن مصدوم او را به نزدیکترین مرکزدرمانی
ارجاع می دهیم . ۰۰
نکات مهـم
۱–از دادن آب نمک برای کودکان بپرهیزید ، زیرا
این عمل بسیار خطرناک بوده و باعث مرگ در کودکان در اثر خفگی ناشی از استفراغ میشود .
۲–در صورتی که مسمومیت در اثر مصرف مواد اسیدی
، قلیایی ، فراورده های نفتی یا مواد سوزاننده یا مواد پاک کننده و شوینده ها باشد
به هیچ عنوان عمل رقیق کردن و وادارکردن به استفراغ را انجام ندهید .
چون در صورت استفراغ این مواد ممکن است مری
مجددا آسیب ببیند و یا با آسپیره شدن به داخل راه هوایی باعث آسیب مخاط ، تورم و انسداد
راههایی هوایی گردد .
۳–در افراد بیهوش ، افرادی که تشنج کرده ، بیمارانی
که سابقه ناراحتی قلبی دارند و زنان باردار عمل وادار کردن به استفراغ را نباید انجام
دهید .
مسمومیت گوارش میکروبی
بوتولیسم
تشخیص سریع این بیماری و مراقبت لازم آن موجب
حفظ حیات فرد مسموم خواهد شد هر چند این نوع مسمومیت نادر است اما در ۶۰ درصد
موارد به مرگ می انجامد .
این سم که از باکتری کلستریدیوم بوتولوئید
ترشح می شود ، مانع از ارسال پیامهای عصبی از اعصاب محیطی به عضلات می گردد و به ضعف
شدید ، فلج و مرگ
می انجامد . متاسفانه این سم هیچ طعم و مزه
ای ندارد .
نشانه های بیماری معمولا تا ۲۴ ساعت
پس از مصرف سم ظاهر نمی شود
و پس از آن نشانه ها و علائم زیر به ترتیب
و بتدریج آغاز می گردند :
۱– خشکی دهان ۳- عدم تطابق در چشم و دو بینی
۲– گلودرد ۴- خستگی شدید
۵– اشکال
در صحبت کردن و بلع ۶- فلج عضلات تنفسی
۷– فلج ۸- از بین رفتن رفلکس های بدن
۹– محدودیت حرکات چشم ۱۰- اختلال
شدید تنفسی
۱۱– مردمک های گشاد
منبع اصلی سم برتولیسم ، غذای کنسرو شده تاریخ
گذشته است که قبل از مصرف خوب حرارت ندیده اند
. اما به تازگی مشاهده شده که ۲۴
درصد موارد گزارش شده ناشی از غذاهای رستورانی بوده اند .
اقدامات و کمک های اولیه
۱–وادار کردن به استفراغ
۲–دادن اکسیژن با فشار زیاد در صورت شک به فلج
عضلات تنفسی
۳–دادن سفیده تخم مرغ
۴–رسانیدن بیمار به مرکز درمانی
۵–تجویز ضد سم توسط پزشک
**مسمومیت های تنفسی
سموم تنفسی موادی سمی هستند که از طریق مجاری
تنفسی وارد شده و از ریه ها جذب بدن می شوند . بیشتر مسمومیت های تنفسی ناشی از دود
آتش سوزی میباشد . سم به سرعت جذب بدن شده و معمولا عواقب خوبی ندارد .
منابع اصلی مسمومیتهای تنفسی عبارتند از :
۱–گازهای منو اکسید کربن co : گاز اصلی متصاعد شده از اگزوز
اتومبیل وکرسی است ، در زنبورداری برای کشتن زنبور بکار می رود
۲–گازهای دی اکسیدکربن : در صنعت ایجاد میشود و در عمق چاه وجود دارد
. ۳- گاز
کلر : در استخر ها بکار می رود .
۴–گاز آمونیاک : گازهای صنعتی
۵–گازهای بیهوشی ۶–گاز
دی اکسید سولفور :در صنایع یخ سازی بکار میرود و در چاهها نیز وجود دارد .
علائم
و نشانه های عمومی مسمومیت تنفسی :
۱– سر درد شدید ۶- اشک
ریزش و سوختگی چشم
۲– تهوع و استفراغ ۷- سوختگی گلو و سینه و پوست صورت
۳– سرفه ، تنفس صدادار ۸- سیانوز ( کبودی )
۴– تنگی نفس ۹- گیجی و منگی
۵– درد قفسه سینه ۱۰- اختلال در هوشیاری و بیهوشی
اقدامات و کمک های اولیه
– شل نمودن یقه و کمربند
و باز نگه داشتن راه هوایی
– در مسمومیت های تنفسی
، باید فوراً اکسیژن ۱۰۰درصد
داده شود ( با توجه به دستورالعمل استفاده از کپسول اکسیژن)
– انتقال سریع مصدوم به
مرکز
مسمومیت
های تماسی
این نوع مسمومیت زمانی روی می دهد که ماده
سمی از طریق پوست وارد بدن شود و از طریق دستگاه گردش خون در سراسر بدن توزیع گردد
. حشره کشها و سموم
صنعتی دو نوع شایع از سمومی هستند که از طریق
پوست قابل جذب می باشند
همچنین گیاهان بسیاری وجود دارند ( نظیر گزنه
، پیچک , سماق و غیره ) که در صورت تماس با پوست واکنشهای شدید حساسیتی ایجاد می کنند
که این واکنشها می توانند در کل بدن نیزمنتشر شوند .
علائم و نشانه های عمومی مسمومیت های تماسی
۱– التهاب یا قرمزی پوست ۶- گیجی و منگی
۲– سوختگی شیمیایی ۷- شوک
۳– بثورات جلدی ۸- تجمع آب در پوست و ظهور تاول
۴– خارش ۹- سایر علائم و نشانه های عمومی
مسمومیتها
۵– تهوع و استفراغ
که این علائم و نشانه ها در مسمومیت تماس گیاهی سه دسته هستند
۱–علائم خفیف : خارش خفیف
۲–علائم خفیف تا متوسط : خارش و قرمزی
۳–علائم متوسط : خارش ، قرمزی ، تورم
۴–علائم شدید : خارش ، قرمزی ، تاول و تورم
اقدامات
و کمکهای اولیه در مسمومیت تماسی
–شستشوی پوست با مقادیر
زیاد آب حداقل به مدت ۲۰
دقیقه
–در حین شستشوی پوست ،
لباس و یا جواهر آلات را در آورید
– شستشوی محل با آب و صابون
– انتقال مصدوم با مرکز
درمانی
مسمومیت های تزریقی
پس از مسمومیت های گوارشی ، مسمومیتهای ترزیقی
دومین عامل مسمومیتها به شمار می آیند .
چهار عامل عمده برای آن وجود دارد
۱– مسمومیت ترزیقی در اثر ترزیق دارو به بدن
۲– گاز گرفتگی حیوانات
۳– مار گزیدگی
۴– گزش حشرات
۱– مسمومیت
ترزیقی در اثر ترزیق دارو به بدن
ترزیق بعضی از داروها به طریق مختلف, خواه
داخل وریدی IV، داخل عضلانی ( IM ) ، زیر
جلدی (SC) ، داخل
جلدی (ID) , میتواند
علائم و واکنشهای حساسیتی را ایجاد کند . همچنین برخی از افراد نیز به داروهای خاصی
حساسیت دارند .
نشانه
ها و علائم اصلی به صورت شوک حساسیتی یا آنافیلاکتیک بروز می کند .
علائم و نشانه های عمده شوک آنافیلاکتیک در
اثرترزیق داروها
۱–خارش در سراسر بدن
۲–تورم
۳–ضعف عمومی
۴–بیهوشی
۵–نبض و تنفس نا منظم
اقدامات
و کمک های اولیه در مسمومیت ترزیقی داروها
مانند کمک های اولیه شوک آنافیلاکتیک بوده
که در فصل مربوطه توضیح داده شده است .
۲– گاز گرفتگی حیوانات
گاز گرفتن حیوانات یا انسان باعث دریدگی پوست
و عفونت بسیار شدید میشود . گاز گرفتگی حیوانات وحشی مثل روباه، گرگ ، سگ و راکون میتواند
باعث انتقال ویروس هاری گردد و در صورت عدم رسیدگی و مراقبت پزشکی به مرگ می انجامد .
گاز گرفتگی انسان نیز باعث انتقال میکروبهای
زیادی از دهان به پوست و همچنین انتقال کزاز می شود .
اقدامات
۱– در صورت در دسترس بودن دستکش یکبار مصرف بپوشید
، زخم را با دقت با صابون و آب گرم بشوئید تا خطر عفونت به حداقل برسد
۲– با سواپ گازدار ، آهسته آهسته خشک کنید و
پانسمان چسب دار ( چسب زخم ) یا پوشش استریل کوچک زخم را بپوشانید .
۳– جهت انجام اقدامات بعدی او را به مرکز بهداشتی
درمانی ارجاع فوری دهید و در صورت امکان تلفنی پزشک و کاردان مرکز را مطلع نمائید .
نکتـه
:در مورد سابقه واکسیناسیون کزاز سوال کنید .
مورد خاص :زخم عمقی
در
صورتی که زخم عمقی بود و خونریزی داشت ، با فشار مستقیم و بلند کردن قسمت آسیب دیده
خونریزی را کنترل کنید. با یک بالشتک نرم یا پوشش استریل و باند, زخم را در جای خود
محکم ببندید تا خونریزی کنترل شود و بعد شرایط ارجاع را فراهم آورید .
۳– مارگزیدگی
سالیانه در جهان حدود ۵۰۰۰۰ نفر
به دلیل مار گزیدگی می میرند .
دو نوع مار اصلی سمی و غیر سمی وجود دارد
، که مارهای سمی در نقاط مرکزی و کویری ایران وجود دارد و بعضی از آنها بسیار خطرناک
و سم آنها کشنده است .
مارهای سمی چند خصیصه زیر را دارند ( در صورت
امکان سمی یا غیر سمی بودن مار تشخیص داده شود )
.
۱– سر مثلثی شکل یا سر مسطحی که از گردن پهن
تر باشد .
۲– مردمکهای باریک دراز ( مثل چشم گربه )
۳– لکه رنگی حساس به حرارت بین چشم و سوراخ دهان
۴– طول کوتاهتر
۵– رنگهای متفاوت
مارهای سمی از دندانهای نیش خود برای ترزیق
سم استفاده می کنند .
داخل این دندان مثل سر سوزن خالی بوده و مجرای
داخل آن به کیسه زهر راه دارد . هر چند هفته یکبار این دو دندان می افتند و به وسیله
دندان جدیدی جایگزین می گردد .
کیسه زهر که در سر مار و پشت گوش داخلی قرار
دارد با انقباض و فشار وارد آمده دراثر گزش ، فشرده شده و زهر از طریق مجرای داخل دندان
نیش به داخل بدن مصدوم ترزیق می شود .
علائم و نشانه های مار گزیدگی (با توجه به گونه مارها )
– یک جفت علامت سوراخ شدگی
– درد ، قرمزی و تورم شدید
در محل نیش
– تهوع و استفراغ
– اختلال بینایی
– افزایش بزاق و عرق کردن
– تنفس سخت که در موارد
شدید ممکن است تنفس متوقف شود
اقدامات و کمک های اولیه در مار گزیدگی
۱– بیمار را آرام کنید و کمک کنید تا دراز بکشد .
۲– محل گزیدگی را با آب و صابون با ملایمت شستشو
دهید وبا سوپ های تمیز آهسته آهسته خشک کنید
.
۳–استفاده از باند محدود کننده در ۳ سانتی
متری بالای محل گزش الزامی است و با استفاده از باند مثلثی ناحیه آسیب دیده را بیحرکت
کنید .
نکتـه
هرگز از تورنیکه یا گارو برای بستن زخم استفاده
نکنید ، چون سرخرگها نیز بسته می شوند و بافتهای دورتر از محل گزش آسیب خواهند دید .
باند محدود کننده
باندی
است پهن که به حدی سفت بسته می شود که یک مداد یا انگشت بتواند به زیر آن رفته و موجب
بستن سیاهرگها شود . چون سیاهرگها خون را به قلب برده و از آنجا سم در تمام بدن انتشار
می یابد .
تنها درمان موثر مارگزیدگی ، تجویز ضد سم
آن در بیمارستا ن است.
در مارگزیدگی می توان از روشهای بستن باند
محدود کننده , نیشتر زدن و ساکشن
(مکش
سم) استفاده کرد مشروط بر اینکه از زمان مارگزیدگی بیش از یک ساعت نگذشته باشد و این
عمل مکش سم بیش از ۳۰
دقیقه به طول نیانجامد .
خط برش در حین نیشتر زدن باید به صورت عرضی
( نه ضربدری ) و بر روی محل ترزیق سم باشد
.
عمق نیشتر نیز بایست با اندازه ثلث فاصله
بین دو نیش مار باشد .
چون عموماً ضد سم در دسترس نیست ، ترزیق این
نفرین یک هزارم به مصدوم توصیه می شود .
۴) گزش حشرات: بیشترین گونه جانوری دنیا حشرات
هستند و به همین ترتیب تعداد حشراتی که انسان را می گزند ، محدود نیست .
از جمله مهمترین این حشرات میتوان از زنبور
عسل ، زنبور قرمز ، زنبور درشت ، مورچه آتشین ، عنکبوت و عقرب نام برد . برخلاف مارگزیدگی
در گزش حشرات محل گزش تنها یک نقطه می باشد .
نشانه ها و علائم گزش زنبور عسل ، زنبور قرمز
، زنبور درشت ، و مورچه آتشین :
۱– درد
ناگهانی ۶- خس خس سینه
۲– قرمزی ۷- تغییر رنگ پوست
۳– خارش ۸- اشکال تنفس
۴– کهیر ۹- بیهوش
۵– تورم ۱۰- شوک آنافیلاکتیک
تنها عنکبوتی که قادر به گزش است ، بیوه سیاه
ماده نام دارد . این حشره با بدن سیاه دارای یک لکه قرمز یا زرد رنگی روی شکمش می باشد .
نشانه ها و علائم گزش عنکبوت سیاه بیوه
۱–احساس درد شدید که محل آن گنگ می باشد .
۲– دو محل قرمز رنگ گزش کوچک و بسیار نزدیک هم
۳–سفتی و گرفتگی عضلات خصوصاً در صورت گزش شکم
یا پشت مصدوم
۴–سردرد ، لرز ، تب ، تعریق شدید ، تهوع و استفراغ .
اقدامات
و کمک های اولیه
۱–ABC بررسی
کرده و اقدام لازم را بعمل آورید .
۲–در صورت بروز شوک را درمان کنید .
۳–محل را با کیسه آب یخ سرد نمائید . ( مراقب
یخ زدگی پوست باشید . )
۴–نیش حشره که در پوست جا مانده را با انبرک
نوک تیز خارج کنید .
۵–از پماد کالامین استفاده کنید و در صورت بروز
علائم شدید شوک آنافیلاکتیک ، مصدوم را منتقل نمائید .
عقرب
بیشتر عقربهای سمی ایران در مناطق نزدیک کویر
نظیر کاشان زندگی می کنند . شدت گزیدگی بسته به میزان سم تزریق شده دارد . بیش از ۹۰ درصد
گزش عقرب در دست روی می دهد و کودکان بیشترین افراد در معرض عقرب زدگی هستند .
نشانه ها و علا ئم عقرب زدگی
۱– درد سوزاننده محل گزیدگی ۶- بیقراری و اضطراب
۲– تورم در حالت پیشرفت ۷- آبریزش از دهان
۳– تغییر رنگ محل گزش ۸- اختلال هوشیاری
۴– تهوع و استفراغ ۹- بی اختیاری ادرار و مدفوع
۵– بی حسی و گزگز انگشتان ۱۰- تشنج
اقدامات و کمک های اولیه
۱– مصدوم را به پشت بخوابانید و تا سه سانتی
متر بالای محل گزش را با باند محدود کننده ببندید .
۲– محل را با کیسه آب یخ سرد کنید . هرگز یخ
را روی پوست قرار ندهید .
۳– در صورت بروز شوک را درمان کنید .
۴- مصدوم
را ارجاع دهید .
مسلم فائق نیا کارشناس مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی اورژانس ۱۱۵ سبزوار
این سایت در قبال این مطالب مسؤلیتی ندارد.
