تروما چیست ، و روشهای اورژانسی برخورد با آن چگونه است؟

سبزوار نیوز ، آموزش شهروندی / هر نوع ضربه، جراحت، شوک٬ آسیب و حادثه وارد شده بر بدن، در علم پزشکی، تروما (Trauma) محسوب می‌شود، مشروط به اینکه از خارج به بدن وارد شده باشد و عامل درونی، علت ایجاد آسیب نباشد. به عبارت دیگر تروما هر آسیبی است که در اثر افزایش انرژی ورودی به بدن ایجاد می‌شود. این انرژی ممکن است از نوع ضربه‌ای، مکانیکی، حرارتی (سوختگی)، شیمیایی یا انواع دیگر باشد.

تروما ( آسیب )  :

با توضیحاتی که در بخش مقدمه داشتیم مشخص شد که در حوادث مختلف اقدامات می تواند باعث کاهش عوارض وحتی از مرگ ومیر جلوگیری کند . اما حوادث یکی از علل مهم مرگ ومیر در کشور ما بوده بطوریکه از اوایل سال ۱۳۵۰ هجری شمسی، تروما (آسیب) بعنوان علت عمده مرگ در محدوده سنی ۴۰-۱۴ سال شناخته شده است 

البته این عامل بعد از بیماریهای قلبی – عروقی و سرطان، سومین علت عمده مرگ برای تمامی رده های سنی می باشد . 

انواع مختلف آسیب ها 

آسیبهای استخوانها و مفاصل :

شکستگی (fracture) 

 شکستگی باز: موقعی که استخوان شکسته با سطح پوست ارتباط دارد و یا در محل شکستگی زخم وجود دارد. 

شکستگی بسته: که در آن آثاری از زخم و خونریزی نیست و پوست روی محل آسیب سالم است، تقسیم می­شود. 

نکته :اهمیت شکستگی باز بعلت احتمال از دست دادن حجم زیادی از خون و احتمال بروز عفونت استخوان می باشد .  صدمات عضلانی- اسکلتی :  

صدمات عضلانی- اسکلتی معمولاً با نیروهای خارجی مانند افتادن یا تصادف با وسیله نقلیه همراه هستند 

گرچه ممکن است به علت برخی بیماری ها (مانند تخریب بافت استخوانی) به خصوص در اشخاص مسن روی دهند. 

نکته :نیروی وارده به بدن می تواند باعث آسیب بافت نرم اطراف (مانند عروق و اعصاب) یا حتی قسمت هایی از بدن که از محل آسیب دورتر هستند، گردد. 

 نیروهایی که می توانند باعث آسیب استخوان و مفصل شوند  نیروهای مستقیم ، غیرمستقیم  و چرخشی

نیروی مستقیم  : آسیب حاصل از نیروی مستقیم در محل ورود ضربه ایجاد می شود. 

نیروی غیرمستقیم : در صدمات حاصل از نیروی غیرمستقیم، تأثیر نیرو بر یک انتهای اندام باعث ایجاد آسیب در فاصله دورتری از محل ورود آن می شود. 

نیروی چرخشی : در اعمال نیروهای چرخشی یک قسمت از اندام ثابت مانده و بقیه قسمت ها دچار چرخش می شوند. 

آسیب مفصل و استخوان بر اثر نیروهای چرخشی در حوادث فوتبال و اسکی شایع است.شکستگی های بحرانی : از جمله شکستگی استخوان ران و لگن که در آنها نه تنها با بی حرکت نگه داشتن استخوان بلکه با تلاش برای کاهش خونریزی باید برخورد شود.نکته : صدمات استخوان و مفصل اغلب بسیار ناراحت کننده هستند. اما به ندرت تهدیدی برای حیات محسوب می شوند. 

البته باید نشانه های واضح خونریزی شدید را بررسی نموده و بیمار را از نظر شوک مورد بررسی قرار دهید. 

نکته : هر نیرویی که قادر به ایجاد صدمات عضلانی – اسکلتی باشد می تواند به ارگان های داخلی هم صدمه بزند. 

در شرایطی که خونریزی واضح وجود ندارد، خونریزی از اندام های داخلی را فراموش نکنید. 

البته این امر اغلب در تروماهای غیر نافذ ایجاد  می شود. 

نکته : سیانوز یا کبودی در انتهای یک اندام آسیب دیده حاکی از شدید بودن صدمه است. 

حتی مکن است این سیاهی پوست در اثر فشار به شریان ایجاد شود. که می تواند باعث اختلال خونرسانی بافتی، مرگ احتمالی بافت و از دست دادن اندام شود.

نکته : اگر بیمار دچار حادثه تهدید کننده ای باشد و نیاز به انتقال فوری به بیمارستان دارد اما این حادثه مستقیماً به آسیب اندام مربوط نمی شود، ابتدا بیمار را منتقل نموده و در صورتی که شرایط بیمار اجازه دهد، اندام آسیب دیده را در مسیر رسیدن به بیمارستان، بی حرکت نمائید. 

علایم و نشانه های شکستگی و آسیب مفصلی  : 

تغییر شکل یا زاویه دار شدن

درد و حساسیت لمس

خش خش یا کریپتوس

بدشکل شدن اندام ضعف شدید و عدم کارکرد

کبودی (تغییر رنگ) 

انتهای استخوانی قابل رؤیت

قفل شدن مفاصل در منطقهبیحرکت سازی اندام شکسته :

برای بی حرکت نگه داشتن اندام مشکوک به شکستگی مراحل زیر را دنبال کنید. 

نکات مربوط به جداسازی ترشحات بدن را به خوبی رعایت کنید. 

در صورت لزوم، اکسیژن تجویز کنید.

در صورت شک به آسیب ستون مهره ها بدن را در خط راست ثابت نگه دارید.

صدمات استخوانی و مفصلی را آتل بندی کنید. 

توجه کنید که حتماً قبل و بعد از آتل بندی، نبض های انتهایی مریض و عملکرد حرکتی و حسی اندام را بررسی کنید. 

برای کاهش درد و تورم روی اندام دردناک، متورم یا تغییر شکل یافته، بسته های یخ بگذارید.

اندام را بلند نموده (در صورت اطمینان از عدم آسیب نخاعی) و طی انتقال آن را بالا نگه دارید.

اصول آتل گیری  :

 هر وسیله ای که برای بی حرکت نگه داشتن قسمتی از بدن استفاده می شود، یک آتل است.

 آتل می تواند نرم یا سخت باشد. 

آتل گیری استخوان یا مفصل آسیب دیده دو علت اصلی دارد. 

نخست این که آتل گیری از حرکت قطعات استخوانی، انتهای استخوان یا مفاصل جابجا شده جلوگیری نموده و احتمال ایجاد صدمات بیشتر را کاهش  می دهد. 

دوم آتل معمولاً درد راکاهش داده و عوارض شایع ناشی از صدمات استخوان و مفصل را به حداقل می رساند.

 عوارض شایع ناشی از صدمات استخوان و مفصل :

آسیب عضلات اعصاب یا عروق که بر اثر حرکات قطعات استخوانی یا انتهای استخوان ایجاد می شود.

تبدیل شکستگی بسته به شکستگی باز (بر اثر پاره شدن پوست)

محدودیت جریان خون به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عروق به وسیله استخوان های شکسته یا جابجا شده

خونریزی شدید از آسیب بافتی ناشی از حرکات انتهای استخوانیافزایش درد همراه با حرکات انتهای استخوان یا استخوان های جابجا شده 

فلج اندام ها ناشی از آسیب ستون مهره ها

بدون توجه به محل آتل گیری قوانین کلی زیر را درنظر داشته باشید.

قبل و بعد از آتل بندی، نبض، عملکرد حرکتی و حس قسمت انتهایی ضایعه را چک کنید

پس از آتل بندی هر ۱۵ دقیقه یک بار باید این علایم را چک کنید تا از عدم اختلال در گردش خون اندام مطمئن شوید. 

مفاصل بالا و پایین محل آسیب در یک استخوان دراز را بی حرکت نمایید. 

تمام لباس های روی محل آسیب را با قیچی مخصوص برش بانداژ بریده و خارج کنید. 

 جواهرات بیمار در اطراف محل آسیب را خارج کنید. 

تمام زخم ها از جمله شکستگی های باز را پیش از آتل بندی با یک بانداژ استریل پوشانده و سپس به آرامی پانسمان کنید 

از اعمال فشار زیاد روی زخم اجتناب نمایید.

اگر تغییر شکل شدید است یا انتهای اندام سیانوتیک (آبی رنگ) بوده و نبض ندارد پیش از آتل بندی، اندام آسیب دیده را با کشش دستی در یک راستا قرار دهید 

به عنوان یک قانون کلی فقط یک بار برای در راستا قرار دادن اندام تلاش کنید. 

به طور کلی نباید برای در یک راستا قرار دادن مفاصل مچ، آرنج، زانو، لگن یا شانه تلاش کنید. 

هیچگاه استخوان بیرون زده را از روی عمد مجدداً سر جای خود برنگردانید. 

درون آتل را با یک پارچه نرم بپوشانید تا از فشار و احساس ناراحتی بیمار جلوگیری شود.

پیش از تلاش برای حرکت دادن بیمار، آتل بگذارید 

تا زمان گذاشتن آتل کشش دستی را رها نکنید.

در صورت هر گونه شک به شکستگی محل آسیب را آتل بندی کنید.

اگر بیمار نشانه های شوک را نشان می دهد، شوک را درمان نموده و بیمار را فوراً بدون صرف وقت برای آتل بندی به بیمارستان منتقل کنید 

مگر این که مشکوک به شکستگی ران یا لگن باشید.

شکستگی ران و لگن با خونریزی شدید همراه هستند به عنوان وسیله ای جهت توقف خونریزی باید از آتل استفاده کرد.

انواع صدمات سر :صدمات سر می توانند پوست سر، جمجمه و خود مغز یا تمام این ها را درگیر نمایند.

ارزیابی و مراقبت: صدمه به سر

عدم پاسخ دهی یا تغییر سطح هوشیاری به خصوص در بیماران آسیب دیده همیشه مطرح کننده احتمال صدمه به سر میباشد.

توجه کنید تمام بیمارانی که حتی به میزان مختصر دچار کاهش هوشیاری می شوند باید در بیمارستان ارزیابی شوند. 

اقدامات لازم :

حفظ ثبات و بی حرکت نگه داشتن ستون مهره ها با دست نخستین گام محسوب می شود.

در صورتی که بیمار دچار عدم پاسخ گویی یا افت سطح هوشیاری شده ضمن حفظ ثبات ستون مهره ها، راه هوایی بیمار را باز نگه دارید. به یاد داشته باشید که صدمات سر اغلب می تواند باعث صدمه راه هوایی یا انسداد آن گردد. 

حفظ راه هوایی مناسب و تأمین اکسیژن کافی، حیاتی است زیرا صدمات سر در صورت عدم رسیدن اکسیژن به مغز بدتر می شوند.

علایم و نشانه ها : تغییر سطح هوشیاری

کاهش سطح هوشیاری

الگوی تنفس نامنظم (شدید) 

افزایش فشار خون

کاهش نبض (یک یافته دیررس) (شدید)نشانه های واضح صدمه، کوفتگی، بریدگی یا تجمع خون زیر پوست سر یا تغییر شکل جمجمهنشت خون یا مایع مغزی نخاعی از گوش یا بینی

تغییر رنگ (کبودی) اطراف چشم ها در غیاب تروما به چشم (علامت راکون –  بسیار دیررس)

تغییر رنگ (کبودی) پشت گوش یا زائده ماستوئید (علامت Battle – بسیار دیررس)

فقدان عملکرد حسی یا حرکتی (پاسخ شدید یا ضعیف)

تهوع و یا استفراغ؛ استفراغ ممکن است جهنده یا تکرار شونده باشد

نابرابر بودن اندازه مردمک ها همراه با تغییر وضعیت هوشیاری (شدید)

تشنج احتمالی

آسیب واضح جمجمه (که از طریق بریدگی پوست سر قابل رؤیت باشد).

درد، حساسیت به لمس یا تورم محل صدمه

پاسخ بی هدف به محرک دردناک (شدید)

مراقبت های اورژانس :نکات جداسازی ترشحات بدن مصدوم را درنظر داشته باشید.

به حفظ ثبات ستون مهره ها با دست دقت کنید.

در صورت بروز شوک، درمانهای شوک را انجام دهید

باز بودن راه هوایی و کافی بودن تنفس را درنظر داشته باشید. 

کمبود اکسیژن مغز شایع ترین دلیل مرگ پس از صدمه مغزی است.

اجسام خارجی را از دهان خارج نمایید.

برای جلوگیری از برگشت محتویات معده به ریه در صورت لزوم بیمار را به پهلو بچرخانید و راه هوایی را تمیز کنید.

صدمات نخاعی  :

 این حوادث در اثر ضربه به یک یا چند مهره، دیسک،‌ عضله، رباط، نخاع و یا اعصاب منشعب از آن در ستون مهره ها ایجاد می شود . جدی ترین عارضه آسیب به نخاع از دست رفتن حس و حرکت ناحیه زیر محل آسیب دیده می باشد.